Edukacja emocjonalna – jak nauczyć dziecko rozpoznawać emocje i je nazywać?
Rozpoznawanie, nazywanie i wyrażanie własnych emocji może przysporzyć dziecku sporo trudności. Ważnym etapem rozwoju dziecka jest rozwój emocjonalny. Już na etapie edukacji przedszkolnej należy stworzyć odpowiednie warunki do tego, aby dziecko panowało nad własnymi emocjami oraz radziło sobie z rozpoznawaniem emocji innych.
Należy pamiętać, że nie ma złych emocji. Każde emocje są dobre, gdyż uczą nas one poznawania i rozumienia samych siebie oraz innych. Emocje mogą być przyjemne lub trudne, ale każda z nich jest dziecku potrzebna.
Dzieci, podobnie jak osoby dorosłe, mają prawo czuć złość, zdenerwowanie, lęk czy smutek. Ważne dla dziecka i rodzica jest to, aby dziecko potrafiło podzielić się tym, co przeżywa, nazwać to i umieć odpowiednio reagować.
Edukacja emocjonalna a rozmowa z dzieckiem
Dzieci nie potrafią nazywać swoich emocji, nie powiedzą nam, że są smutne, tylko wyrażą to swoim zachowaniem. To, co robią, jak się zachowują jest ważne. Zachowanie dziecka pokazuje rodzicowi, nauczycielowi czy opiekunowi, że coś się dzieje i należy zwrócić na to uwagę.
Za przykład weźmy jedną z najczęstszych dziecięcych emocji – złość. Widząc jak dziecko rzuca się na podłogę, kopie nogami, płacze i krzyczy ze złości, to znaczy, że próbuję coś tym przekazać. Najprawdopodobniej nie radzi sobie samo z odczuwanymi emocjami i próbuje zwrócić na siebie uwagę. W tym momencie bardzo dużo zależy od reakcji osoby dorosłej. Jeśli rodzic lub nauczyciel zareaguje odpowiednio, to dziecko nie tylko nauczy się rozpoznawać swoje emocje, ale także zbuduje silną relację. Będzie to relacja opartą na zaufaniu i akceptacji. Nauczy się, że emocje, które przeżywa są ważne, ale także ważny jest sposób w jaki je okazuje.
Psycholog Kamila Olga, na swoim facebookowym profilu, doradza w jaki sposób pomóc dziecku wyrażać złość. Poniżej zebraliśmy dla Was kilka najważniejszych wskazówek, które udzieliła pani Psycholog:
- OKAZUJEMY WSPARCIE – dzieci okazują złość w taki sposób, jaki jest im znany. Rolą osoby dorosłej jest pokazanie dziecku innego sposobu zachowania się, jednak przy zachowaniu akceptacji uczucia jakim jest złość. Nie zakazujemy złości, a pokazujemy jak sobie z nią radzić.
Pani Kamila Olga pokazuje przykładową reakcję na złość dziecka: „Płaczesz, bo czujesz złość, że nie zostaliśmy dłużej na placu zabaw. Rozumiem Cię. Możesz mi o tym powiedzieć. Tylko przestań płakać, zamiast tego postaraj się mówić spokojniej, wtedy lepiej usłyszę co mówisz”.
- DAJEMY DOBRY PRZYKŁAD – jeśli od złoszczącego się dziecka wymagamy przepraszania np. za trzaśnięcie drzwiami. To sami również przestrzegajmy tej zasady. Dorośli złoszczą się podobnie jak dzieci. Pamiętajmy, że dzieci nas obserwują i biorą z nas przykład.
- ROZMAWIAMY – rozmowa, niby prosta rzecz, a można tak dużo wytłumaczyć używając tylko słów i właściwego podejścia. Wykorzystaj codzienne sytuacje, by wytłumaczyć dziecku emocje. Widzisz jak złości się inne dziecko? Porozmawiaj ze swoją pociechą na ten temat. Poniżej przykład takiej rozmowy przedstawiony przez panią Kamilę:
„Ta dziewczynka tak głośno płacze, bo jest bardzo rozzłoszczona. Czuje złość. Teraz z tej złości, aż kopie” – a co można innego zrobić, kiedy ogarnie nas złość Kochanie? Jak myślisz? Kiedy najczęściej ogarnia Cię złość? Co może pomóc poczuć się lepiej, gdy odczuwasz złość”
Czasem taka niewinna rozmowa może pomóc dziecku rozpoznać daną emocję. W tym wypadku rozmowa pokaże nam czy dziecko rozumie na czym polega złość oraz czy wie jak może na nią reagować.
Pamiętajmy, podejście rodzica do rozmowy oraz zachowania dziecka jest bardzo ważne. Nie należy próbować uspokajać dziecko siłą czy naszą złością. Takie zachowanie nie pomoże, a wręcz przeciwnie.
Źródło: Jak reagować na zachowanie dziecka, Psycholog Kamila Olga, Facebook
Jak nauczyć dziecko rozpoznawać emocje i radzić sobie z emocjami?
Bardzo dobrym sposobem na naukę radzenia sobie z emocjami są różnego rodzaju gry i zabawy. Od odgrywania ról, poprzez wykorzystanie lustra i naśladowanie emocji, aż po czytanie bajek. Możesz także wspólnie z dzieckiem namalować emocje. Każda z tych zabaw będzie podstawą do rozmowy i zadawania pytań na wzór tych, które przedstawiliśmy powyżej.
Poniżej przedstawiamy kilka ciekawych pomocy terapeutycznych, które z pewnością pomogą w edukacji emocjonalnej. Piłki emocje, możesz wykorzystać w zabawie polegającej na naśladowaniu emocji takich jak: zdziwienie, radość, smutek, złość, strach czy zadowolenie. Wspólnie z dzieckiem można zorganizować zabawę polegającą na losowaniu jednej piłeczki i naśladowaniu emocji, którą przedstawia. Postaraj się zaangażować dziecko w rozmowę.
Możesz zadać kilka pytań:
– Jak myślisz, dlaczego piłeczka jest smutna? Co mogło się stać? A jak Ty wyglądasz, gdy się smucisz? Co wtedy czujesz? Jak wygląda smutek? Jak zachowuje się ktoś, gdy jest smutny?
W podobny sposób można wykorzystać pieczątki emocje. Ten prosty i nieskomplikowany przedmiot pomoże nam omówić tematykę emocji. Pieczątki można wykorzystać także w przedszkolu czy nawet szkole. Nauczyciel może odbić pieczątkę na nadgarstkach uczniów i przeprowadzić pogadankę czy zabawę w odgrywanie emocji. Do dyspozycji mamy 10 różnych stempli z takimi emocjami jak m.in.: smutek, złość, strach, zdziwienie, radość, ekscytacja, niezadowolenie, czy zaciekawienie. Wykorzystaj pieczątki i zabaw się z dziećmi w emocjonalne kalambury. Niech każdy uczestnik pokaże jaką jest emocją. Zadaniem pozostałych uczestników będzie odgadnięcie co aktualnie czuje osoba przedstawiająca emocje.
Ciekawą pomocą w edukacji emocjonalnej może być także Domino Gra Twarzy. Można się nimi bawić na identycznej zasadzie, jak zwykłymi klockami domino, jednak tu dopasowujemy do siebie różne emocje. Do wyboru mamy takie emocje jak m.in. radość, złość, znudzenie, strach, zadowolenie, zamyślenie czy zdziwienie. Każdy ruch gracza można poprzedzić pytaniami, rozwijającymi temat emocji.
Dla wielbicieli pomocy edukacyjnych i terapeutycznych, wykonanych z drewna, polecamy Drewniane klocki – emocje. Są to unikalne klocki, które zapewnią nie tylko miłe spędzanie wolnego czasu, ale także zadbają o edukację emocjonalna. Ta pomoc z powodzeniem sprawdzi się zarówno w gabinetach terapeutycznych, przedszkolach, szkołach oraz w każdym pokoju dziecięcym. Każdy klocek zadrukowany jest z 4 stron. Za pomocą 8 drewnianych klocków dzieci mogą ułożyć aż około 4000 twarzy, różniących się wyglądem włosów, oczu, nosa oraz ust. Twarze te przedstawiają różnorodne emocje. Klocki emocje stanowią bardzo dobrą podstawę do rozpoczęcia pogadanki o emocjach. Podobnie jak poprzednie produkty, także w tym przypadku można zorganizować zabawę polegającą na naśladowaniu emocji i odgrywaniu różnych ról.
Skoro jesteśmy już przy pomocach dydaktycznych, które sprawdzą się w przedszkolu czy szkole, to warto tutaj wymienić jeden z naszych bestsellerów – Moc Emocji. Jest to program dydaktyczny przeznaczony dla nauczycieli, wychowawców i terapeutów dzieci w wieku od 6 do 10 lat. Moc Emocji, to pakiet wydawnictwa Nowa Era, stworzony z myślą o rozwoju kompetencji społecznych i emocjonalnych. Jest to doskonała pomoc dydaktyczna w kształceniu umiejętności rozpoznawania i nazywania emocji, radzenie sobie z emocjami własnymi i innych. Z pomocą programu Moc Emocji nauczyciel lub rodzic może pomóc dziecku w budowaniu pozytywnej samooceny, wrażliwości oraz empatii.
Opracowano na podstawie:
Profil FB – Kamila Olga Psychologia
„Przedszkolak w świecie emocji. Rozwój emocjonalny dziecka w wieku przedszkolnym.”, Marlena Konarska-Hyży, Psycholog