Percepcja słuchowa – jak wspierać i ćwiczyć zmysł słuchu dziecka?

Słyszenie dźwięków, rozpoznawanie, różnicowanie, a także odpowiednie interpretowanie to w wielkim skrócie percepcja słuchowa. Prawidłowo rozwinięta percepcja słuchowa umożliwia odbieranie informacji słuchowych z otoczenia. Właściwe rozpoznanie, różnicowanie i zinterpretowanie tych informacji jest podstawą rozwoju mowy.

Zaburzenia słuchu mają wpływ nie tylko na kształtowanie i rozwój mowy, ale także na postrzeganie świata.

Prawidłowy rozwój percepcji słuchowej warunkowany jest dojrzewaniem układu nerwowego oraz prawidłową stymulacją dźwiękową dziecka.

W jaki sposób wspierać rozwój percepcji słuchowej dziecka od urodzenia? Sprawdź, jakie ćwiczenia wykonywać i jakie zabawki sensoryczne kupować, by dbać o prawidłowy rozwój percepcji słuchowej swojego dziecka.

Percepcja słuchowa – jak rozwijać?

Dziecko od urodzenia odbiera różne wrażenia zmysłowe, które wpływają na wzrost wrażliwości zmysłowej. Do podstawowych funkcji słuchowych należy:

• odbiór bodźców dźwiękowych – dostrzeganie pojawienia się dźwięku i jego brak
• zlokalizowanie dźwięku w przestrzeni
• umiejętność zapamiętania dźwięku
• umiejętność rozpoznania dźwięku
• zdolność do połączenia słyszanego dźwięku z innymi bodźcami
• różnicowanie dźwięków.

W poszczególnych etapach rozwoju dziecka mamy do czynienia z doskonaleniem umiejętności rozróżniania bodźców np. dźwiękowych czy wzrokowych. Rozwój percepcji słuchowej w dużej mierze zależy od ćwiczeń doskonalących percepcję słuchową.

Stwierdzono, że noworodek doskonale odróżnia głos matki od pozostałych osób (głos matki poznał już w trakcie życia płodowego). Potrafi także odwracać główkę w kierunku źródła danego dźwięku (pod warunkiem, że dany bodziec słuchowy trwa około 6-12 sekund).

U miesięcznego dziecka możemy zaobserwować reakcję na dzwonek do drzwi. Już nawet półroczne dziecko jest w stanie dostrzec różnice w głośności i natężeniu dźwięków. Pomiędzy czwartym a siódmym miesiącem życia, mały szkrab potrafi różnicować melodie, charakterystyczne dla kołysanek.

Jak pokazują powyższe przykłady, ćwiczenia percepcji słuchowej można wykonywać już z noworodkiem. Nie są to typowe ćwiczenia, a raczej świadome oddziaływanie na wszystkie sfery poznawcze, aby niwelować ewentualne zaburzenia w percepcji słuchowej.

Do ćwiczeń percepcji słuchowej można wykorzystać zarówno zabawki sensoryczne jak i multimedialne programy do ćwiczeń percepcji słuchowej. W pierwszej kolejności skupmy się na zwykłych czynnościach, które pomogą rozwinąć zmysł słuchu.

Ćwiczenia wspierające rozwój percepcji słuchowej dziecka:

• Czytanie rytmicznych wierszyków oraz śpiewanie kołysanek – powtarzamy ten sam wierszyk i kołysankę do każdego ucha (miesięczne dziecko)

• Pozwól dziecku słuchać odgłosy codziennego życia, używaj odkurzacza czy suszarki do włosów w pobliżu dziecka, stopniowo możesz zbliżać się do łóżeczka dziecka (dwumiesięczne dziecko)

• Mów do dziecka melodyjnymi i długimi frazami, uśmiechając się jednocześnie. Możesz też powtarzać zestawy sylab: DA, DA, DA; GE, GE, GE. Pozwól dziecku wsłuchiwać się w zdania w trakcie codziennej pielęgnacji. Mów w 3 osobie l. pojedynczej „mamusia zapina guziki” itp. (dziecko trzymiesięczne)

• Korzystaj z grzechotek i maskotek, wydających różne dźwięki (szelest, dźwięk kuleczek obijających się o siebie). Możesz nią uderzać o łóżeczko czy stół. Stukaj palcami czy przedmiotami o blat stołu, wydając przy tym dźwięk „puk, puk” (czteromiesięczne dziecko)

• Pokaż dziecku przedmioty codziennego użytku, jak łyżka i kubek i pokaż jakie dźwięki powstają podczas uderzania łyżką o kubek. Zachęć dziecko do powtarzania podobnych dźwięków. Obserwując otoczenie zza oknem używaj wyrazów dźwiękonaśladowczych i opisuj co widać na zewnątrz. (dziecko pięciomiesięczne)

• W przypadku dzieci siedmiomiesięcznych, ćwiczenia powinny zachęcać do samodzielnych działań. Zachęć dziecko do manipulowania różnymi przedmiotami. Dziecko potrafi już chwytać za pomocą 4 palców, więc możesz dać mu kilka klocków i pokazać jak nimi stukać. Podaj mu metalową łyżeczkę i dwa kubki (plastikowy i metalowy), pokaż jak różne dźwięki wydają. Wykorzystaj pustą metalową puszkę i wrzuć do środka kilka klocków.

• Dzieci ośmio- i dziewięciomiesięczne rozumieją już emocjonalnie zabarwione wypowiedzi rodziców. Dziecko zatem słyszy i prawidłowo interpretuje melodię wypowiedzi. Wypowiadaj do dziecka zdania z użyciem różnej intonacji. Kładąc gorący kubek na stół i mów z odpowiednim tonem: nie wolno. Podaj dziecku jakiś smakołyk i powiedz „daj tacie am”. Możesz także dołączyć gesty – jak np. podczas udzielania odpowiedzi „nie ma”.

• Angażuj dziecko w zabawy z wykorzystaniem rytmu i muzyki. Włącz rytmiczną muzykę i poruszaj się w rytm, trzymaj dziecko za ręce lub tańcz z nim na rękach. (dzieci 10-11 miesięczne)

• Roczne dziecko rozumie już polecenia słowne, poparte gestem. Ćwicz zatem z dzieckiem proste polecenia typu: „Daj lalę do wózka”, „Podaj mamie lalkę”.

• Drugi rok życia, to czas kiedy dziecko samo potrafi identyfikować i różnicować słowa, melodie czy wyrazy dźwiękonaśladowcze. Jest to czas na ćwiczenia z wykorzystaniem wyrażeń dźwiękonaśladowczych. Pokazuj dziecku różne obrazki z osobami czy zwierzętami, zadaniem dziecka jest powtarzanie wydawanych przez nie odgłosów. Możecie wspólnie naśladować dźwięki wydawane przez różne urządzenia lub instrumenty muzyczne. To także dobry czas na zabawę bębenkiem, cymbałkami czy innymi instrumentami. Ciekawy zestaw znajdziecie tu: Sensoryczny zestaw perkusyjny. Stworzyć karty ćwiczeń dźwiękonaśladowczych.

• Gdy dziecko ma dwa lata, może się również zabawić z nim w identyfikowanie słów z przedmiotami. Przygotuj kilka obrazków lub przedmiotów, poproś dziecko o wskazanie właściwych obiektów.

Przykładowe zabawy rozwijają percepcję słuchową dziecka

Oprócz powyżej przytoczonych czynności, które wspierają rozwój percepcji słuchowej dziecka do drugiego roku życia, mamy inne ćwiczenia, które można wykonywać.

Poniżej przykłady ciekawych zabaw rozwijających percepcję słuchową. Zabawy można wykonywać w domu z rodzicem lub w przedszkolu.

POBIERZ ZABAWY W FORMIE PLAKATÓW DO WYDRUKU

1. Czy uszy mogą widzieć?

– dziecko zamyka oczy i wsłuchuje się w dźwięki otoczenia. Zadaniem dziecka jest opisanie tego, co słyszy np. szczekający pies, przejeżdżające samochody, rozmowy dorosłych. Zabawę można rozszerzyć o próbę zlokalizowania źródła dźwięku.

2. Zgadnij kto to?

Korzystając z darmowych źródeł dźwięku, odnajdujemy odgłosy wydawane przez różne zwierzęta i prosimy dziecko o odgadnięcie, jakie zwierzę wydaje takie dźwięki. W pierwszej kolejności odtwarzamy dźwięki, które są znajome (kot, pies, kura). Kolejnym etapem zabawy mogą być odgłosy mniej znanych dziecku zwierząt – np. lew, wrona czy koza.

3. Liczenie wyrazów w zdaniu

– w tej zabawie wypowiadamy na głos różne zdania, zadaniem dziecka jest wskazanie ilości wyrazów w zdaniu.

4. Ukryty kotek

– bardzo ciekawa zabawa, polegająca na wskazaniu wyrazów zawierających słowo „kot”. Prostsza wersja polega na wypowiedzeniu wyrazów przez osobę dorosłą – dziecko wskazuje odpowiednie wyrazy. W wersji trudniejszej, to dziecko może proponować pasujące wyrazy np. maskotka, kotlet, warkot, kotwa, kotły, kokot.

5. Zabawa w wyszukiwanie identycznych dźwięków.

Możesz wykorzystać takie same puszki metalowe i stworzyć pary dźwiękowe. Wrzuć do 2 puszek identyczne przedmioty np. 10 ziarenek grochu. Zadaniem dziecka będzie sparowanie puszek o tym samym brzmieniu. W takich zabawach dobrze sprawdzą się kostki dźwiękowe czy puszki szmerowe Montessori.

Zabawki rozwijające percepcję słuchową

Ważnym elementem ćwiczeń rozwijających percepcję słuchową są także zabawki, które dziecko otrzymuje w sporych ilościach. Sięgając po nowe zabawki warto zwrócić uwagę na to, aby pomagały one w rozwoju zmysłów dziecka. Poniżej przedstawiamy 5 wybranych zabawek sensorycznych, które nie tylko bawią, ale także pomagają rozwijać percepcję słuchową naszej pociechy. Prócz wymienionych wyżej kostek dźwiękowych czy puszek szmerowych Montessori, polecamy także:

Kostka sensoryczna

Kostka sensoryczna to nasza pierwsza propozycja zabawki do ćwiczeń percepcji słuchowej. Jest to zabawka sensoryczna dla najmłodszych dzieci. Kostka sensoryczna nie tylko stymuluje zmysł słuchu niemowlaka, ale także pozytywnie działa na zmysł wzroku oraz dotyku. Mamy zatem produkt 3w1. Jest to zabawka wykonana ręcznie z najlepszej jakości materiałów, co z pewnością zostanie docenione przez wszystkie mamy.

Plastikowe dźwiękowe klocki

Kolejną ciekawą zabawką do ćwiczeń percepcji słuchowej są plastikowe dźwiękowe klocki. 8 par plastikowych, estetycznie wykonanych klocków, wypełniono różnymi materiałami. Potrząsanie nimi wydaje różne dźwięki. Zabawa polega na znalezieniu klocków, wydających te same dźwięki – w ten sposób ćwiczymy percepcję słuchową. Mało tego, ta zabawka pozwala także ćwiczyć pamięć malucha – zabawa w memo.

Jak się bawić?

– zgadywanie, co wydaje taki dźwięk
– dobieranie klocków w pary dźwiękowe
– zabawa w sortowanie – klocki są w kolorze żółtym i niebieskim – dzieci mogą więc je sortować kolorami
– zabawa w memo – jedna strona klocka ma przezroczystą ściankę, przez którą widać zawartość pudełeczka. Po odwróceniu klocków stroną kolorową, można zabawić się w memo i odszukiwać pary klocków według zawartości – doskonałe ćwiczenie pamięci i percepcji wzrokowej.

Dźwiękowe pudełka

Dźwiękowe pudełka – to bardzo podobna propozycja do poprzedniej, z tym, że tu mamy 6 par klocków dźwiękowych. W tym wypadku klocki wykonano z drewna, natomiast uchwyty, które ułatwiają dziecku chwytanie klocków, zrobiono z miękkiego plastiku. W przypadku tych dźwiękowych pudełek otrzymujemy zabawkę do ćwiczenia percepcji słuchowej oraz wzrokowej w jednym.

Sensoryczny zestaw perkusyjny

W naszym zestawieniu zabawek do percepcji słuchowej nie mogło zabraknąć instrumentów muzycznych. Sensoryczny zestaw perkusyjny sprawdzi się znakomicie w ćwiczeniach percepcji słuchowej oraz dostarczy dziecku świetnej zabawy. Rodzice może nie będą aż tak zachwyceni, ale czego się nie robi dla prawidłowego rozwoju zmysłów dziecka. Zestaw składa się z 10 elementów, każdy z nich zadba o rozwój percepcji słuchowej dziecka.

Program do ćwiczeń percepcji słuchowej – co wybrać?

W przypadku dzieci, które mają zaburzenia percepcji słuchowej, warto zapoznać się z dostępnymi programami do ćwiczeń percepcji słuchowej. Programy multimedialne do terapii percepcji słuchowej można wykorzystać w szkole, gabinecie terapeutycznym czy w domu (po konsultacji z terapeutą, który doradzi jak poprowadzić terapię).

Polecamy zapoznać się z jednym z ciekawszych programów multimedialnych do ćwiczeń percepcji słuchowej – mTalent percepcja słuchowa.

mTalent percepcja słuchowa – pakiet

mTalent percepcja słuchowa to ciekawa propozycja wydana przez Learnetic. Ten zestaw ćwiczeń do percepcji słuchowej został stworzony dla terapeutów, logopedów oraz pedagogów i rodziców, aby wspierać ich w pracy nad terapią percepcji słuchowej. Program multimedialny dedykowany jest dla dzieci od 4 roku życia. Znajdziecie tu zabawy w rozpoznawanie dźwięków, sekwencje i rytmy, ćwiczenia słuchu fonemowego, ćwiczenia pamięci słuchowej oraz wiele innych ćwiczeń wspierających percepcję słuchową. Zachęcamy do zapoznania się z kompletem informacji na naszej stronie sklepowej, gdzie pobierzecie również demo.

Sprawdź w sklepie!

Sprawdź pozostałe programy multimedialne i pomoce do ćwiczeń percepcji słuchowej!

Opracowano na podstawie:

„Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka. Od noworodka do 6 roku życia.”, Jagoda Cieszyńska i Marta Korendo, Wydawnictwo Edukacyjne

„Percepcja słuchowa u dzieci w wieku przedszkolnym – raport z badań” Irena Polewczyk