Jak rozwijać potencjał edukacyjny dziecka autystycznego ?

Jesteś nauczycielem, który na co dzień pracuje z dziećmi i młodzieżą autystyczną? Mimo licznych trudności dostrzegasz w nich ukryty potencjał…jednak nie wiesz w jaki sposób go uwolnić? Przeczytaj jak rozwijać ukryte zdolności i chęć do pracy u dzieci będących w spektrum!

Szczególnie trudna grupa dzieci czy nieoszlifowany diament?

Uczniowie z zaburzeniem autystycznym to bardzo często dla nauczycieli szczególnie trudna grupa. Badani nauczyciele mówią:  “praca z nimi jest czasochłonna i frustrująca”.  Skąd te trudności i dlaczego tak trudno zrozumieć to zawiłe spektrum? Wspólną cechą autyzmu i zespołu Aspergera jest tzw. “triada autystyczna”, na którą składają się:

• trudności w obrębie funkcjonowania społecznego i komunikacji,
• specyficzne zachowania w postaci specyficznych rozwoju zabawy i zachowań stereotypowych.

Spróbujmy teraz na te trudności popatrzeć jak na szansę, jak na dzban, który jest pęknięty,ale dzięki kroplom wody, które gubi po drodze ukwieca dawno zapomnianą ścieżkę i zastanów się jak rozwinąć potencjał edukacyjny dziecka.

Zaburzenia komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

Nieumiejętność rozpoznawania oraz ekspresji bardziej złożonych emocji często nie pozwala na nawiązywanie kontaktów interpersonalnych. Podobnie jest również z umiejętnością odczytywania informacji, jakie niesie ze sobą ton głosu, mimika i społeczne postrzeganie przestrzeni osobistej oraz gesty. Jednak to nie wszystko! Zrozumienie przenośni  to kolejna bariera w komunikacji tych osób.

Jest to szczególnie trudne w szkole ogólnodostępnej, kiedy nauczyciel kieruje wypowiedzi do licznej klasy i ma ograniczone możliwości indywidualizacji procesu nauczania. Co możesz zrobić ? Godzina wychowawcza nie musi być nudna! Polecamy program MOC EMOCJI  , który pozwoli rozwinąć kompentencje społeczne autysty oraz poprzez zabawę zintegruje klasę.

Zaburzenia rozwoju społecznego i emocjonalnego

Nadpobudliwość i impulsywność, która może być sprzężona z zaburzeniem, a co za tym idzie wybuchy złości i zachowania opozycyjne, jak również deficyty społeczne wynikające z niezdolności wyobrażania sobie stanu drugiego człowieka, są postrzegane jako potencjalne źródło trudnych sytuacji w klasie. Te trudne do przewidzenia zachowania to również źródło wielkiego stresu i frustracji dla nauczyciela.

Jak zatem dobrze zorganizować zajęcia w klasie ?

Zajęcia w klasie, powinny być tak zorganizowane, aby stworzyć okazję do uczenia relacji społecznych. Oto niektóre z tych strategii:

• Wykorzystaj obecność innych dzieci jako źródło wskazówek, co dziecko ma robić.
• Zachęcaj dziecko do współpracy w czasie zabawy modeluj zachowania innych dzieci w stosunku do dziecka z zespołem Aspergera.
• Wyjaśnij, że istnieją różne sposoby poszukiwania pomocy.
• Zachęcaj do kontaktu z potencjalnymi przyjaciółmi -zapewnij nadzór w czasie przerw.

Organizacja przestrzeni w klasie:

• zachowanie struktury.
• dobra organizacja.
• wyraźne granice.
• bliskość nauczyciela.
• stymulacja wizualna – polecamy program PERCEPCJA WZROKOWA
• zminimalizowanie wpływu czynników zewnętrznych, rozpraszających uwagę

W praktyce:

• Uczeń siedzi daleko od miejsc, które mogą rozpraszać uwagę.
• Blisko nauczyciela.
• Z przodu klasy.
• Obok sumiennego ucznia.
• Daleko od okna, drzwi itp..
• Pusty blat ławki.
• Dobra organizacja pomocy.
• Pomoce dydaktyczne w formie wizualnej. Polecamy https://www.arante.pl/gosense-funkcje-wzrokowe.html
• Tablice z regułami, zasadami zachowania.

Wpływ na innych uczniów

Dzieci i młodzież autystyczna na wielu polach edukacji przejawia specjalne potrzeby. Czasami zdarzają się im zachowania trudne, które dezorganizują i przeszkadzają w nauce lub nawet zagrażają bezpieczeństwu pozostałych uczniów. Dzięki nieocenionej pomocy nauczyciela wspomagającego uczeń, u którego wiele sfer wymaga wypracowania może liczyć na dodatkowy czas, a drugi nauczyciel nie ma poczucia zaniedbywania potrzeb innych dzieci.

Nie oznacza to jednak izolacji,  ponieważ tych dwóch nauczycieli stara się krok po kroku wprowadzać ucznia z zespołem Aspergera “w świat” norm społecznych.  Czy wiesz w jaki sposób robić  to efektywnie?

Jasno ustalaj reguły obowiązujące w grupie, objaśniaj, jakie zachowanie jest dobre, a jakie złe. To bardzo ważne, gdyż dziecko takie ma duże problemy z przestrzeganiem norm społecznych w określonej społeczności, np. klasowej. Często nie zdaje sobie sprawy z tego, że to, co mówi i to, jak się zachowuje, może kogoś ranić.

Nie wystarczy mu powiedzieć, czego nie wolno robić, ale także, co w zamian za to należy uczynić, np.: „Nie wyrywaj koledze kredek z ręki, weź te, które leżą na stoliku”.

Specyficzne trudności w uczeniu się

Bardzo powszechnym problemem omawianej grupy osób są braki w zakresie zdolności koncentracji uwagi dowolnej, czyli umiejętności celowego i wolincjonalnego skupienia na danym obiekcie, zagadnieniu.  To kluczowy czynnik zaburzający proces uczenia się w warunkach klasy integracyjnej lub ogólnodostępnej.

Charakterystyczną cechą osób z autyzmem i zespołem Aspergera jest silne, czasami obsesyjne, przywiązanie do wykonywania niektórych czynności w określony sposób oraz trudności w zaakceptowaniu zmian zachodzących w znajomej przestrzeni. Co zrobić aby utrzymać uwagę i zainteresowanie ucznia?

• Nagradzaj ucznia za zaangażowanie w czasie lekcji, doceń jego wysiłek.
• Nakieruj uwagę ucznia, gdy zaczyna przejawiać niewłaściwe zachowania.
• Używaj języka zrozumiałego dla ucznia.
• Używaj przykładów.
• Odwołuj się do pojęć aktualnych w środowisku uczniów oraz ich ulubionych zajęć.
• Podawaj najważniejsze elementy lekcji w najbardziej interesujący sposób, powtarzaj je, wypisuj na tablicy.
• Zachęcaj ucznia do zadawania pytań (im jest bardziej zaangażowane, tym więcej poświęca uwagi lekcji).
• Stosuj pokazy, używaj pomocy wizualnych, polecamy MPP PAKIET PRZYRODNICZY
• Używaj umownych, niewerbalnych znaków w celu przywołania uwagi uczniów i wykonywania przez nich określonych czynności np. gaszenie światła.
• Werbalnie przywołuj uwagę, np. Patrzcie tu i słuchajcie, Kasiu, Janku…

Bibliografia:

1. Antonik “Nauczyciel wobec trudności uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w warunkach szkoły integracyjnej i ogólnodostępnej. Analiza obszarów problemowych”.
2. Ignaczewska “Nauczyciel wspomagający i asystent ucznia z autyzmem w szkole”
3. Święcicka “Uczeń z zespołem Aspergera”