Twoje dziecko nie lubi przytulać się, mimo iż nie dzieje mu się żadna krzywda? Nieswojo czuje się w zatłoczonych miejscach, mimo iż jest ze znanymi mu osobami? A może denerwują go niektóre ubrania, a nie ma uczulenia na żadne materiały, lub nie lubi bawić się różnego rodzaju masami plastycznymi, złości się, gdy się ubrudzi…?
Te oraz wiele innych nieadekwatnych do sytuacji zachowań, wywołanych błędnym zinterpretowaniem informacji dostarczonych przez zmysł dotyku, może być objawem nadwrażliwości dotykowej. Aby odpowiedzieć sobie na pytanie, czym ona jest, w pierwszej kolejności warto zastanowić się, czym jest zmysł dotyku i na co ma wpływ.
CO ZNAJDZIESZ W TYM ARTYKULE?
Czym jest zmysł dotyku i na co ma wpływ?
Dotyk to jeden z pięciu zmysłów, najwcześniej rozwijających się (bo już w okresie prenatalnym podczas np. ssania kciuka, dotykania swoich części ciała…), który odgrywa istotną rolę w rozwoju naszej pociechy. Pozwala on dziecku nie tylko poznać otoczenie, ale i odnaleźć się w nim.
W obrębie tego zmysłu pod względem anatomicznym wyodrębnić można:
- narządy czucia powierzchniowego (=eksteroceptywne), które znajdują się w skórze. Tu z kolei można wyodrębnić ciałka: dotykowe, opuszkowate, blaszkowate, nerwowe płciowe i łąkotki dotykowe. Dzięki przekazaniu informacji z receptorów dotykowych przez nerwy czuciowe do mózgu odczuwamy: delikatny dotyk, głaskanie, swędzenie, pieczenie, kłucie, jak również ból, ciepło, zimno, gorąco, czy różnego rodzaju wibracje.
- narządy czucia głębokiego (=propriocepcja), które rozmieszczone są w mięśniach, ścięgnach, błędniku. Te z kolei odpowiedzialne są za przekazywanie informacji odnośnie ułożenia, ruchu własnego ciała. Istotne jest tutaj to, że czucie głębokie jest ściśle powiązane ze zmysłem równowagi. Dzięki m.in. prawidłowo funkcjonującej propriocepcji możemy poruszać się, jak też wykonywać precyzyjne ruchy.
Zmysł dotyku jest odpowiedzialny za odczuwanie wielu wrażeń zmysłowych (przyjemnych i tych nieprzyjemnych). Ma również duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka.
Zmysł dotyku – jaki ma wpływ na rozwój dziecka?
Baza sensoryczna (97×25 cm.) – 16 elementów
Dzięki zmysłowi dotyku dziecko:
- poznaje otaczający go świata. Dzięki dotykowi człowiek rozpoznaje m.in.: fakturę, kształt, wielkość przedmiotów, czy coś jest ciepłe, zimne…
- rozwija się pod względem emocjonalnym. To właśnie m.in. dzięki zmysłowi dotyku kształtują się pozytywne relacje dziecka z rodzicem. Rodzic przytulając, głaszcząc, całując… dziecko przekazuje mu informację o tym, że jest kochane. Tu z kolei bliskość z rodzicem daje dziecku poczucie bezpieczeństwa. To z kolei przekłada się na późniejsze relacje z innymi osobami (na przykład: z reakcjami w zatłoczonych miejscach, z umiejętnościami wczuwania się w przeżycia innych osób, z którymi mają styczność na co dzień, z kontrolowaniem zachowań emocjonalnych w różnych sytuacjach, itp.).
- jest świadome swojego ciała. Jeśli układ proprioceptywny prawidłowo funkcjonuje, to także obraz ciała jest prawidłowy. Dziecko potrafi płynnie poruszać się, wykonywać określone czynności, jest świadome wszystkich części ciała i tego, co można przy ich użyciu wykonać.
- ma dobrze rozwiniętą motorykę dużą oraz małą. A co za tym idzie potrafi wykonać precyzyjnie ruchy, poprawnie chwytać, podnosić przedmioty, wie z jaką siłą należy wykonać daną czynność.
- ma prawidłowo wykształcony odruch obrony, polegający na tym, że w momencie kontaktu z czymś co może wywołać ból, ciało wykonuje automatycznie ruch.
Niestety zaburzenia w zakresie zmysłu dotyku mają wpływ na nieprawidłowy rozwój dziecka.
U dzieci, u których zdiagnozowano nadwrażliwość dotykową, występują nieadekwatne do sytuacji reakcje na bodźce dotykowe.
Jak mogą objawiać się dysfunkcje zmysłu dotyku?
Small Foot Memory dotykowe
Zwykle dzieci z dysfunkcjami zmysłu dotyku:
- nie tolerują dotyku,
- denerwują je różne elementy ubioru, tu np.: metki, ściągacze, szwy, itp.
- nie lubią bliskości z drugim człowiekiem, tu: przytulania, głaskania, całowania, itp.
- niechętnie wykonują ćwiczenia manualne z wykorzystaniem różnych materiałów np.: plasteliny, piasku, ryżu, itp.
- nie lubią brudzić się i tu niechętnie np. malują palcami, odbiją stopy, dłonie, itp.
- niechętnie bawią się materiałami/ przedmiotami o różnej fakturze: szorstkiej, gładkiej, chropowatej, itp.
- źle czują się w tłumie, gdzie jest duży ścisk,
- mają problemy z wykonywaniem precyzyjnych ruchów, jak też z rozplanowaniem ich,
- trudność sprawia im orientacja w zakresie ułożenia własnego ciała.
Dotyk to jeden ze zmysłów, który umożliwia dziecku poznanie otoczenia. To jeden ze zmysłów, który wspomaga proces uczenia się dziecka. W końcu to jeden ze zmysłów, który może być przyczyną nieprawidłowego przetwarzania informacji, jeśli nieprawidłowo odbierane są przez receptory bodźce zewnętrzne.
Dlatego wspierajmy – my rodzice i my terapeuci – rozwój dziecka w trakcie codziennych czynności i codziennych zabaw. A wiele nie trzeba, bowiem zmysł dotyku możemy pobudzać nie tylko w gabinetach terapeutycznych, ale także w domu, na podwórku.
Moc jest w nas!
W kolejnym artykule pokażemy Wam 5 pomysłów na codzienne zabawy, rozwijające zmysł dotyku. Każdą z nim zorganizujecie sami, a pomoce możecie wykonać własnoręcznie.
Więcej pomocy do rozwoju zmysłu dotyku, znajdziesz w sklepie Arante.pl
Sprawdź w arante.pl
Autor: Dorota Kośkiewicz Wieloletnia nauczycielka języka polskiego, oligofrenopedagog, surdopedagog, logopeda, terapeuta pedagogiczny, pasjonatka nauki przez zabawę.